Osmanlı’da Eğitime çok önem verilirdi.Öğretmenler özel bir şekilde yetiştirilir ve örnek ahlaka terbiye verilirdi.bir muallimin şeref ve haysiyetiyle bağdaşmayan yerlere gitmesi bir taraf,avam arasına girip oturması ve mahalle dedikodularına karışması bile hoş karşılanmazdı.

ilk eğitim sıbyan mekteplerinde başlardı.ilk harflerin öğretilmeside akılda kalacak şekilde bir yöntem uygulanırdı.bu eğitimde sevgi esastı.Çocuklar adeta esirgenerek kollanır ve çiğerpare diye şefkatle kucaklanırdı.

oturdular çü tertib üzre sıbyan

kimi heyce okurdu kimi kuran

Önümde herbiri tekrar ederdi

alıp dersini yerine giderdi

Eski sıbyan mekteplerinde tedris usülunun başında ”hece”gelirdi.Alfabe karşılığı olan elifbedeki harfler çeşitli hece tekerlemeleri ile ezberletilirdi.Bazı muallimler de harflerin şekillerini tarif eden tekerlemeler öğretirdi;şu satırlar şirin bir örnektir:

”Elif”oklava gibi,”Be”çanak gibi,”Te”ona benzer,”se”ona benzer,”Cim”karnı yarık,”Çim”ona benzer,”Ha”ona benzer ”Hı”ona benzer ,”Dal”ın beli büklüm,”Zel”ona benzer,”Rı” çevgenli,”Ze”ona benzer ,”Sin”üç dişli,”Şın”ona benzer,”Sat”tava dudaklı,”Dat”ona benzer,”Tı”bacaklı,”Zı”ona benzer,”Ayın”ağzı açık,”Gayın”ona benzer…

Çocuklara noktalı noktasız harfler de şöylece ezberletilirdi.”Elif”de yok,”Be”altında bir nokta”Te”üstünde iki nokta ,”Se”üstünde üç nokta,”Cim”karnında bir,”Pe”altında üç nokta,”Çim”karnında üç nokta,”Ha”da yok,”Hı”üstünde bir nokta…

Eski sıbyan mekteplerini en güzel tasvir eden yazılardan biri de XIX.Asır sonlarında yaşamış ve bir asra yakın ömür sürmüş Aşcı dede İbrahim Bey’in milli kütüphanemize bıraktığı harikulade zengin hatıraları içinde kendi çocukluk hayatını tasvir eden satırlardır.

Osmanlıda Gülbank Okumak

Sıbyan mekteplerinde her sabah gülbank okunur dualar edilirdi.Bu gülbank da şu şekilde okunmaktaydı:

Allah Allah innallah

Celilül cebbar,muinüssetar,halikul leylü vennehar,

Layezal,zülcelal,birdir allah!

Erin erliğine,Hakk’ın birliğine ,din-i mübin uğruna şehid

olan gazilerin aşkına diyelim Allah!

Allah Allah daim hay

Evveli Kuran,ahırı Kur’an

tebrakellezi nezzelel fürkaan

eli kan,kılıcı kan

Sinesi uryan,ciğeri püryan

Din-i mübin uğruna şehid olan

Gaziler aşkına diyelim bir Allah

ALLAH ALLAH daim hay

Evveli gaza,ahırı gaza

İnayet-i Hudâ,kasd-i âdâ

Din-i mübin uğruna şehid olan

Gaziler aşkına diyelim bir Allah!

Allah Allah daim hay(3 defa)

Hacılar,gaziler,raviler

üçler,yediler,kırklar

gülbang-i Muhammedi,nur-i Nebi,kerem-i Ali

Pirimiz hazret-i Osman Zinnureyn-i Veli

• Kaynak : Osmanlı Eğitimi

Yazar : Emre Tomurcuk